Gần đây giới tài chính xôn xao vì một số cổ phiếu (CP) HNG (CTCP Nông nghiệp Quốc tế Hoàng Anh Gia Lai) bị NH bán để thu hồi nợ vay. Đây được xem là một giải pháp “cực chẳng đã” đối với NH khi không còn giải pháp nào khả dĩ hơn. Và đằng sau việc bán giải chấp này cho thấy tiềm ẩn không ít rủi ro từ phía doanh nghiệp và NH.

Siết nợ bằng cổ phiếu

Tin mới nhất từ CTCP Hoàng Anh Gia Lai ( HAG ) cho biết NH TMCP Bản Việt (VietCapital Bank) thực hiện bán giải chấp số lượng hơn 2,62 triệu CP HNG của HAG nắm giữ. Sau giao dịch trên, HAG giảm sở hữu tại HNG từ 76,69% xuống còn 76,32%, tương đương hơn 540,45 triệu CP. VietCapital Bank là NH thứ hai thực hiện bán giải chấp CP HNG của HAG để thu hồi nợ vay trong vòng 10 ngày nay.

Trước đó, NHTMCP Á Châu ( ACB ) chi nhánh Gia Lai đã thực hiện bán giải chấp 5,82 triệu CP HNG do HAG cầm cố. Việc các NH thực hiện bán giải chấp CP trên do thị giá giao dịch của CP cầm cố đã sụt giảm đến mức thấp và các NH buộc phải bán để thu hồi nợ. Vùng giá các NH bán giải chấp CP HNG dưới 10.000 đồng/CP, giảm 70% so với mức đỉnh 33.500 đồng/CP của CP này kể từ lúc chào sàn vào ngày 20-7-2015 đến nay.

HNG là công ty con của HAG , có vốn điều lệ 7.081 tỷ đồng và sở hữu quỹ đất 88.000ha, với các ngành nghề kinh doanh chính là trồng và chế biến mủ cao su, dầu cọ, mía đường cùng các sản phẩm phụ; trồng bắp và chăn nuôi bò thịt, bò sữa. Tại thời điểm niêm yết, HAG nắm giữ 79,52% vốn, tương đương hơn 563,10 triệu CP tại HAG . Vào đầu năm 2016, thị trường rộ lên tin đồn NHNN thanh tra các khoản nợ tại HAG . Tuy nhiên, ông Võ Trường Sơn, Tổng giám đốc HAG , đã lên tiếng giải thích thông tin trên xuất phát từ việc HAG gửi văn bản cho Chính phủ và NHNN đề nghị Agribank xem xét tái cơ cấu kỳ hạn nợ và lãi vay của HAG , trong bối cảnh giá cả thị trường cao su suy giảm ngắn hạn. Tiếp theo đó, đại diện từ NHNN cũng cho biết không có chuyện thanh tra tại HAG .

Hiện tượng phổ biến

Tại báo cáo tài chính hợp nhất 2015, HAG có tổng nợ vay 27.099 tỷ đồng. Vay ngắn hạn 8.001 tỷ đồng, trong đó khoản vay ngắn hạn NH đến cuối năm 3.199 tỷ đồng. Vay dài hạn 19.097 tỷ đồng, trong đó khoản vay NH 8.824 tỷ đồng, nợ vay dài hạn NH đến hạn trả 922 tỷ đồng. Thuyết minh báo cáo tài chính của HAG không ghi rõ các khoản nợ chi tiết tại NH. Nhưng tại báo cáo tài chính soát xét hợp nhất 6 tháng năm 2015 có thể hiện 2 khoản vay thế chấp bằng CP. Cụ thể là hợp đồng tín dụng hơn 135 tỷ đồng với ACB chi nhánh Gia Lai với tài sản cầm cố 19 triệu CP HNG và tiền gửi có kỳ hạn của công ty là 24 tỷ đồng. HAG cũng có khoản vay với Sacombank 300 tỷ đồng với tài sản thế chấp là 30 triệu CP HNG . Trước đây đã có thông tin cho biết Chủ tịch HAG Đoàn Nguyên Đức phải thế chấp 18 triệu CP của cá nhân ông và tài sản hình thành từ vốn vay để vay 715 tỷ đồng từ BIDV Bình Định. Ngoài ra, hồi tháng 4-2014, ông Đức cũng phải dùng tài sản đảm bảo là 72,7 triệu CP của mình cho khoản trái phiếu trị giá 2.500 tỷ đồng HAG phát hành.

Không riêng gì HAG , nhiều tập đoàn lớn cũng thực hiện cầm cố CP niêm yết để vay nợ. Chẳng hạn Công ty Bất động sản Quốc Cường Gia Lai ( QCG ) có khoản nợ 1.622 tỷ đồng với BIDV chi nhánh Quang Trung với hình thức đảm bảo là toàn bộ dự án khu dân cư 6A Phước Kiển và CP QCG của bà Nguyễn Thị Như Loan, Chủ tịch HĐQT. Chưa rõ số CP bà Loan thế chấp là bao nhiêu, nhưng được biết bà Loan hiện đang nắm giữ hơn 101,9 triệu CP của QCG , chiếm tỷ lệ hơn 37,05% vốn của doanh nghiệp này. Hay trường hợp khác là Tổng công ty Phát triển Đô thị Kinh Bắc ( KBC ). Đến cuối năm 2015, doanh nghiệp này có khoản vay dài hạn bằng trái phiếu tại BIDV trị giá 350 tỷ đồng được đảm bảo bằng 12,63 triệu CP SGT và 16,75 triệu CP KBC của ông Đặng Thành Tâm và giá trị hình thành trong tương lai của dự án khu đô thị Quang Châu.

Rủi ro khi giá giảm

Việc CP HNG của HAG bị bán giải chấp chỉ là một trong số rất ít trường hợp được công khai và được dư luận chú ý đến. Trên thực tế, việc thế chấp bằng cổ phần để vay vốn diễn ra rất phổ biến. Chắc hẳn vào thời điểm định giá để làm thế chấp giá CP của HNG đang ở mức 30.000-40.000 đồng/CP, hay như QCG cũng ở mức hơn 30.000 đồng/CP. Với mức giá này tài sản đảm bảo được định giá cao hơn so với khoản vay. Tuy nhiên, với sự sụt giảm mạnh của giá CP, tài sản thế chấp cũng sẽ giảm không ít. Cụ thể như giá CP HNG không ngừng lao dốc và xuống mức thấp nhất dưới 8.000 đồng/CP, tức giảm đến 70% so với thời điểm cao nhất, hay như QCG giảm từ mức hơn 30.000 đồng/CP hồi năm 2010 đến nay chỉ còn 5.000 đồng/CP.

Qua báo cáo tài chính có thể thấy mỗi năm HAG vẫn có lợi nhuận hàng trăm, hàng ngàn tỷ đồng. Nhưng quý IV-2015, HAG mới bất ngờ thua lỗ 566 tỷ đồng, còn HNG thua lỗ 124 tỷ đồng, nhưng tính chung cả năm 2 doanh nghiệp này vẫn có lợi nhuận. Tuy nhiên, nhìn vào dòng tiền của doanh nghiệp lại là báo động đỏ. Lưu chuyển tiền từ hoạt động kinh doanh và đầu tư luôn âm. Điều này cho thấy HAG không thể tự chủ được dòng tiền và luôn phải đi vay để bù đắp cho thiếu hụt ở 2 hoạt động này. Điều này cũng đồng nghĩa HAG không thể chủ động được việc trả nợ theo đúng thời hạn cam kết. Việc siết nợ bằng bán CP được xem là giải pháp cuối cùng khi việc đảo nợ gặp khó khăn. Tuy nhiên, ngay cả khi siết nợ chưa chắc NH đã thu hồi được hết nợ, vì giá trị CP khi siết nợ có thể thấp hơn nhiều so với khoản vay.

Xuân Anh